Phong tục và tín ngưỡng là một trong những nội dung quan trọng trong “văn hóa cộng đồng làng xã”, là điều kiện để sinh tồn, phát triển và lưu truyền của con người. Cùng với quá trình tồn tại và phát triển lâu dài, đã hình thành nên những đặc tính riêng mang dấu ấn cộng đồng tộc người. Hơn thế, ẩn sâu là các giá trị tinh thần của xã hội dựa trên nền tảng kinh tế truyền thống gắn với một hệ thống tri thức bản địa, phản ánh đặc điểm môi trường cư trú và đặc tính tộc người. Từ những thói quen sinh hoạt hàng ngày, trải qua nhiều biến cố của cuộc sống đã dần hình thành nên những phong tục, tập quán riêng tạo nên nét bản sắc của “người đồng mình” ở miền tây xứ Huế. Trong quá trình tạo lập, phát triển cuộc sống, dân tộc Pa Cô đã sáng tạo ra nền văn hóa, văn học truyền thống có giá trị to lớn. Văn học dân gian của người dân tộc Pa Cô ở A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế có những đóng góp quan trọng đối với văn học dân gian Việt Nam nói chung trong đó đặc biệt phải nói đến truyện kể dân gian - bộ phận sớm được sưu tầm và hiện còn lưu giữ một nguồn tác phẩm dày dặn. Truyện kể dân gian là sự phản chiếu chân thực cuộc sống lao động, chiến đấu và sáng tạo của quần chúng nhân dân thông qua những câu chuyện giàu sức tưởng tượng, giàu yếu tố kì ảo. Đây cũng là bộ phận văn học có khả năng phản ánh chân thực, đa dạng nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống hiện thực, qua đó phản ánh suy nghĩ, quan niệm và khát vọng của đồng bào các dân tộc.Truyện kể dân gian còn là bộ phận văn học dân gian gắn bó máu thịt với văn hóa dân gian, nơi tích tụ những tầng lớp lịch sử, văn hóa, bản sắc các dân tộc thiểu số. Có thể khẳng định, cùng với đồng bào dân tộc ở những nhóm ngôn ngữ, vùng miền khác, dân tộc Pa Cô đã sáng tạo nên những sản phẩm văn hóa tinh thần đặc sắc, độc đáo phản ánh đời sống xã hội, quan niệm, tâm tư, tình cảm cộng đồng.

Với bối cảnh không gian núi rừngTrường Sơn, làng bản hiện lên không chỉ là một không gian cư trú đơn thuần, mà còn là nơi chốn hình thành, nuôi dưỡng các giá trị văn hóa. Chính vì vậy, ẩn sâu trong mỗi câu chuyện kể dân gian là cả một truyền thống văn hóa, cả một tín ngưỡng tâm linh. Trong số các dân tộc sinh sống trên địa bàn huyện A Lưới thì dân tộc Pa Cô chưa phải là tộc người độc lập nhưng những phong tục tập quán, đời sống tâm linh của người Pa Cô mang nhiều giá trị văn hoá.

Trong phiên chất vấn và trả lời ngày 14.6.2007 tại Quốc hội, đại biểu Hồ Thị Minh – Quảng Trị đã chuyển nguyện vọng tha thiết của đồng bào Pa cô rằng: “Cộng đồng thiểu số người Pa Cô có ngôn ngữ và văn hóa, phong tục, tập quán riêng biệt nhưng vẫn chưa được công nhận là một dân tộc riêng và đang ghép vào dân tộc Tà Ôi. Đồng bào Pa Cô nhiều lần kiến nghị mong muốn được Nhà nước công nhận dân tộc mình là dân tộc riêng”. Với tất cả sự trân trọng những di sản văn hoá truyền thống độc đáo của người Pa Cô, cũng như mong muốn góp phần gìn giữ nền văn hoá này, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Bản sắc văn hóa của người dân tộc Pa Cô, A Lưới, Thừa Thiên Huế qua truyện kể dân gian”.

Lễ hội mừng lúa mới của người Pa Cô, huyện A Lưới, Thừa Thiên Huế